Ηχορρύπανση: ο Νόμος μας προστατεύει, ο Νόμος εφαρμόζεται;
Νομική πλευρά του θέματος της Ηχορρύπανσης, Εισήγηση του Α. Γουργουλιάτου στο Φόρουμ ανάπτυξης 23/11/2013
Φίλες και φίλοι,
Πριν πούμε οτιδήποτε άλλο για το νομικό πλαίσιο σε σχέση με την ηχορρύπανση, πρέπει να καταστήσουμε σαφές το εξής: Η ηχορρύπανση δεν είναι ένα ενοχλητικό φαινόμενο που μας δυσκολεύει, όπως είναι ο καύσωνας ή μια καταιγίδα, για τα οποία δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι, ούτε είναι μια κακή συνήθεια κάποιων ανθρώπων που ευχόμαστε να την κόψουν.
Η ηχορρύπανση είναι μια παράνομη συμπεριφορά, είναι ένα αδίκημα, η τέλεση του οποίου τιμωρείται από το Νόμο με ποινές. Ξεκινώντας λοιπόν από αυτήν την αφετηρία, δεν υπάρχει λόγος να συζητούμε για το πόσο ανεκτικοί θα πρέπει να είμαστε στην ηχορρύπανση και πόσο θα πρέπει να περιμένουμε για να αντιδρούμε όταν γινόμαστε θύματά της. Η απάντηση είναι απλή και είναι και ξεκάθαρη: Καμία ανοχή, καμία αναμονή. Όπως απαγορεύεται να ρυπαίνει κανείς τη θάλασσα, έτσι απαγορεύεται και το να ηχορρυπαίνει. Η επιθυμία των ανθρώπων να μην ενοχλούνται από την ηχορρύπανση, δεν είναι ιδιοτροπία κάποιων παράξενων, είναι αναφαίρετο δικαίωμα των πολιτών, είναι ανθρώπινο δικαίωμα, συνταγματικά κατοχυρωμένο, μέσω της συνταγματικής αρχής για την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας.
Σκοπός της θεματικής ενότητάς μας στο Forum Ανάπτυξης του 2013 είναι να ευαισθητοποιήσουμε όσο το δυνατό περισσότερους πάνω στο ζήτημα, να δούμε ότι είμαστε πολλοί που θέλουμε να προστατευτούμε από το πρόβλημα, και φυσικά να συντονιστούμε καλύτερα, ενώνοντας τις δυνάμεις μας.
Μετά από τις προηγούμενες αξιολογότατες εισηγήσεις, χρήσιμο είναι να αναφερθούν και κάποια πράγματα για τις νομικές πτυχές της υπόθεσης. Δηλαδή: τί προβλέπει ο Νόμος όταν κάποιος ηχορρυπαίνει, ο πολίτης, στην πράξη, τί πρέπει να κάνει για να προστατευτεί, τί προβλήματα θα συναντήσει όταν προσπαθήσει να ζητήσει την προστασία του Νόμου, και φυσικά, πώς μπορούμε να αλλάξουμε επί τα βελτίω τη σημερινή κατάσταση.
Κατ’ αρχάς, για τις ανάγκες της σημερινής ημερίδας, θα περιοριστούμε στην ηχορρύπανση στην πόλη και την ύπαιθρο όταν η πηγή του θορύβου είναι είτε οχήματα, είτε κέντρα υγειονομικού ενδιαφέροντος, είτε η πρωτοβουλία του γείτονα να μας διασκεδάσει υποχρεωτικά με τη μουσική του. Λόγω έλλειψης χρόνου δεν μπορούμε να επεκταθούμε σε άλλες πηγές, όπως π.χ. αεροδρόμια, εργοστάσια κλπ.
Κυκλοφοριακός θόρυβος: Ο Νόμος είναι σαφής: Από τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας απαγορεύεται και η πρόκληση θορύβου πέραν των επιτρεπομένων ορίων, και η δυνατή μουσική από ηχεία αυτοκινήτου και, φυσικά, το άσκοπο κορνάρισμα. Για το τελευταίο, τα πράγματα είναι απλά: η κόρνα επιτρέπεται για αποφυγή ατυχήματος, σε περίπτωση μεταφοράς ατόμων που έχουν επείγουσα ανάγκη ιατρικής βοήθειας, και κατ’ εξαίρεση, εκτός κατοικημένων περιοχών, κατά το προσπέρασμα, για να ειδοποιηθεί ο οδηγός του προπορευόμενου οχήματος, αν αυτό είναι απολύτως απαραίτητο. Κορνάρισμα επειδή είδα το φίλο μου ή επειδή κέρδισε η ομάδα μου δεν επιτρέπεται. Για να δείτε μάλιστα πώς αντιλαμβάνονται την εφαρμογή του Νόμου σε άλλες έννομες τάξεις, θα σας μεταφέρω το εξής χαρακτηριστικό συμβάν: Καλοκαίρι 1994. Ηνωμένες Πολιτείες. Η Βραζιλία κατακτά το παγκόσμιο κύπελλο ποδοσφαίρου έπειτα από δεκαετίες. Χίλια μέτρα από το γήπεδο που γίνεται ο τελικός, κάποιος ευτυχής βραζιλιάνος, με το που τελειώνει το παιχνίδι, φεύγει από την παμπ που έβλεπε το παιχνίδι, μπαίνει στο αυτοκίνητό του και αποχωρεί κορνάροντας. Αστυνομικός που είναι κοντά, χωρίς δεύτερη κουβέντα, χωρίς δεύτερη σκέψη, του κόβει κλήση, την οποία ο βραζιλιάνος παίρνει αδιαμαρτύρητα.
Το θέμα μας ωστόσο στον κυκλοφοριακό θόρυβο δεν είναι τόσο οι κόρνες, όσο οι κομμένες εξατμίσεις και, με λιγότερη συχνότητα, η εκκωφαντική μουσική από ηχεία αυτοκινήτων. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, το αστυνομικό όργανο προβλέπεται ότι επιβάλλει αυστηρό πρόστιμο, και αφαιρεί την άδεια του οχήματος για ένα μήνα, οπότε και ο παραβάτης για να την πάρει πίσω πρέπει να προσκομίσει χαρτί από το ΚΤΕΟ ότι έφτιαξε το όχημά του.
Ωραία τα λέει η διάταξη. Επειδή όμως αρμοδιότητα για την τήρηση του ΚΟΚ έχουν μόνο οι αστυνομικοί, στην πράξη, οι τελευταίοι σπανιότατα έχουν μαζί τους ντεσιμπελόμετρο για να βεβαιώσουν την εκπομπή θορύβου πέραν των ορίων. Οι δικαιολογίες διαχρονικά; Έλλειψη προσωπικού, προτεραιότητα ο έλεγχος της υπερβολικής ταχύτητας και ο έλεγχος αλκοτέστ. Άποψή μας όμως είναι ότι η ηχορρύπανση δεν θεωρείται από την Τροχαία σημαντική παράβαση, γι’ αυτό και δεν ασχολούνται. Εάν κάποια στιγμή αποφασίσουν να το εξαλείψουν, θα κάνουν μπλόκα στους κατάλληλους τόπους και στον κατάλληλο χρόνο, θα δώσουν να καταλάβουν στους νεαρούς παραβάτες με τις κομμένες εξατμίσεις ότι αυτό είναι παράνομο και αντικοινωνικό, και θα δώσουν το μήνυμα ότι η κυκλοφοριακή ηχορρύπανση επισύρει ποινές. 15 χρόνια δεν το έχουμε δει να γίνεται, παρά τις πιέσεις μας. Ας τους πιέσουμε παραπάνω μήπως και τα πράγματα βελτιωθούν κάπως.
Ας πάμε τώρα στο θέμα της ηχορρύπανσης από τη δυνατή μουσική.
Δυνατή, ενοχλητική για τους άλλους μουσική, μπορεί να προέρχεται είτε από το γείτονα, είτε από καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος.
Όσον αφορά το γείτονα, το αδίκημα τιμωρείται με πρόστιμο, ως πταίσμα, από τον Ποινικό Κώδικα, με το άρθρο 417 το οποίο μιλάει γενικά για τη διατάραξη της ησυχίας από κρότους και θορύβους, αλλά και από την Αστυνομική Διάταξη 3 του 1995, η οποία μιλάει ειδικότερα για τη λεγόμενη κοινή ησυχία, δηλαδή 3:00 με 5:30 το μεσημέρι και 11:00 το βράδυ με 7:00 το πρωί για τους θερινούς μήνες (1/4 με 30.9), και 3:00 με 5:30 το μεσημέρι και 10:00 το βράδυ με 7:30 το πρωί για τους χειμερινούς μήνες (1/10 με 31.3). Σύμφωνα με την Αστυνομική Διάταξη, τις ώρες κοινής ησυχίας απαγορεύονται σχεδόν τα πάντα που προκαλούν θόρυβο (εργασίες, ραδιόφωνα, χοροί, τραγούδια, φωνασκίες, διαπληκτισμοί), επαναλαμβάνω, όταν αυτά είναι θορυβώδη. Επίσης απαγορεύεται και σε ώρες μη κοινής ησυχίας η με μεγάφωνα διαλάληση εμπορευμάτων ή καλλιτεχνικών και άλλων εκδηλώσεων.
Αρμόδια για την τήρηση των παραπάνω είναι η αστυνομία, δηλαδή ο πολίτης παίρνει το 100 και κανονικά πρέπει να έρθει το περιπολικό και να επιβάλει το πρόστιμο. Θα δούμε μετά εάν αυτό εφαρμόζεται.
Όσον αφορά τα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος, τα πράγματα είναι αυστηρότερα: Εδώ υπάρχει μια ειδική Υπουργική Απόφαση – Υγειονομική Διάταξη, η Α5 του 1985 αναλυτική και διεξοδική. Κατ’ αρχάς, για να παίζουν μουσική τα καταστήματα, πρέπει να έχουν τη λεγόμενη άδεια μουσικών οργάνων, η οποία και αναφέρει μέχρι και πόσα ντεσιμπέλ μπορούν να φτάσουν. Μέγιστο επιτρεπόμενο όριο είναι τα 100 ντεσιμπέλ για τα κέντρα διασκέδασης (τα μπουζούκια και τα κλαμπ) και 80 ντεσιμπέλ για όλα τα άλλα.
Εδώ λοιπόν είναι σημαντικό να παρατηρήσουμε το εξής: Νομίζει ο πολύς κόσμος και δυστυχώς πολλές φορές και οι αστυνομικοί, ότι ένα κατάστημα παραβιάζει το νόμο όταν είσαι απ’ έξω και δεν μπορείς να σταθείς από το σαματά και τη φασαρία. Αυτό είναι λάθος. Ο Νόμος λέει ότι επιτρέπεται να ακούγονται μέχρι 80 ντεσιμπέλ εντός του κτηρίου. 80 ντεσιμπέλ εντός του κτηρίου σημαίνει ότι έξω δεν πρέπει να ακούγεται σχεδόν τίποτα.
Για τους παραβάτες υπάρχουν δύο μορφών κυρώσεις: Πρώτα απ’ όλα, εδώ και ένα χρόνο η παράβαση της Υπουργικής Απόφασης είναι πλημμέλημα. Δηλαδή ο παραβάτης συλλαμβάνεται και πάει αυτόφωρο, τιμωρούμενος με ποινή φυλάκισης έως ενός έτους και χρηματική ποινή τουλάχιστον 5.000 ΕΥΡΩ. Αξίζει να σημειωθεί ότι αρμόδια για την εκτέλεση της Υπουργικής Απόφασης – Υγειονομικής Διάταξης είναι τόσο τα αστυνομικά όσο και τα υγειονομικά όργανα σε όλη τη χώρα.
Εξίσου όμως σημαντική κύρωση είναι ότι, σύμφωνα με το Προεδρικό Διάταγμα 180/79, εάν μέσα στο έτος βεβαιωθούν από τα αστυνομικά όργανα τρεις παραβάσεις στο κατάστημα για ηχορρύπανση ή για άλλους σημαντικούς λόγους, ή αν εκδοθούν, μετά από μηνύσεις ιδιωτών, τρεις καταδικαστικές αποφάσεις από το Δικαστήριο για τα ίδια αδικήματα, ο Δήμος οφείλει να σφραγίσει αμέσως το κατάστημα για διάστημα από 10 έως 60 ημερών.
Βλέπουμε λοιπόν ότι ο Νόμος τα λέει ωραία και πράγματι προστατεύει τον πολίτη.
Εδώ μάλιστα θα ήθελα να κάνω και μια επισήμανση: Μέχρι τώρα βλέπουμε το πρόβλημα από τη σκοπιά του πολίτη, ο οποίος είναι έξω από το μαγαζί και ενοχλείται. Υπάρχει όμως και η πλευρά του εργαζομένου στο θορυβώδες κατάστημα, ο οποίος για να βγάλει το μεροκάματο, χάνει, χωρίς να το θέλει, σταδιακά την ακοή του. Συνεπώς, το πρόβλημα αγγίζει και αυτόν.
Εφαρμόζεται όμως ο Νόμος;
Πάμε στην περίπτωση του εκκωφαντικού θορύβου από το γείτονα. Πολλοί πολίτες παραπονούνται ότι όταν πάρουν την άμεση δράση τους ρωτάν ακριβή στοιχεία του παραβάτη, ονοματεπώνυμο, οδό, αριθμό, όροφο, διαμέρισμα, λες και είναι πάντα εφικτό να ξέρεις ποιός μένει στην απέναντι πολυκατοικία και έχει το πάρτι. Αλλά και εάν δοθούν τα στοιχεία αυτά ή κάποια από αυτά, το παράπονο είναι ότι το περιπολικό αρκετές φορές δεν έρχεται.
Αντίστοιχο παράπονο, ότι δεν έρχεται, ή ότι δεν έρχεται γρήγορα το περιπολικό, υφίσταται και στην ηχορρύπανση από καταστήματα. Ή πάλι, ότι όταν έρθει το περιπολικό, το βλέπουν καθώς πλησιάζει και χαμηλώνουν την ένταση.
Όσον αφορά το υγειονομικό, δεν νομίζω ότι οι πολίτες γνωρίζουν ότι έχει τέτοια αρμοδιότητα ώστε να απευθυνθούν σε αυτό. Επίσης, το υγειονομικό, παρά την καλή προαίρεση αρκετών υπαλλήλων, θα αντιτείνει ότι έχει λίγο προσωπικό για πάμπολλες υγειονομικές παραβάσεις σε όλο το Νομό, ότι θα πρέπει να βγουν τα κλιμάκια τη νύχτα κλπ.
Πάμε όμως και στην περίπτωση που τελικά το αστυνομικό όργανο, παρότι είναι ένα περιπολικό για όλη την Πάτρα, παρότι έχει κι άλλα περιστατικά, τελικά έρχεται, και βεβαιώνει την παράβαση. Είπαμε ότι πρέπει να βεβαιωθούν τρεις παραβάσεις για να σφραγιστεί το κατάστημα. Βεβαιώνονται και οι τρεις. Αυτές θα φύγουν, όταν φύγουν με την υπηρεσιακή αλληλογραφία. Θα πάνε στο Δήμο. Θα περάσει και άλλος χρόνος μεταξύ πρωτοκόλλου και αρμόδιας αντιδημαρχίας. Και όταν τελικά βγει η απόφαση για τη σφράγιση, το παράπονο αρκετών πολιτών είναι ότι τα χειμερινά θα σφραγιστούν το καλοκαίρι και τα θερινά καταστήματα θα σφραγιστούν το χειμώνα, που ούτως ή άλλως είναι κλειστά. Κάποιοι μάλιστα αιρετοί είναι κατηγορούμενοι για παράβαση καθήκοντος για αυτή τη βραδύτητα.
Φυσικά, ο πολίτης μπορεί να προσφύγει και ό ίδιος ατομικά κατά του ιδιοκτήτη στα πολιτικά δικαστήρια, με ασφαλιστικά μέτρα και με τακτικές διαδικασίες με βάση τις διατάξεις για την προστασία της προσωπικότητάς του και της ιδιοκτησίας του, σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα, όπου και θα δικαιωθεί. Η λύση όμως δεν είναι να στρέφεται ο ένας πολίτης ατομικά κατά του άλλου στα πολιτικά δικαστήρια, δημιουργώντας έριδες και αντιδικίες, όταν το πρόβλημα μπορεί να το λύνει η Πολιτεία με τα εντεταλμένα όργανά της, η οποία και είναι υποχρεωμένη να το κάνει.
Σ’ αυτό μάλιστα το σημείο, πρέπει να κάνουμε και μια παρατήρηση, για να είμαστε δίκαιοι: Οι παραπάνω επισημάνσεις, κάνουν μια διαχρονική επισκόπηση του προβλήματος της ηχορρύπανσης και της αναποτελεσματικότητας της πολιτείας. Δε σημαίνει ότι κάποια πρόσωπα τόσο στην Αστυνομία, όσο στο Δήμο, ή το Υγειονομικό δεν δείχνουν ιδιαίτερο ζήλο για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Φέρνω κατά νου και κάποιους Διοικητές Αστυνομικών Τμημάτων οι οποίοι οι άνθρωποι κάνουν ότι μπορούν και κάποιους αιρετούς, οι οποίοι είναι σύμμαχοι σ’ αυτήν την προσπάθεια. Παρά ταύτα όμως, διαχρονικά το πρόβλημα υφίσταται.
Δεν είμαστε αντίπαλοι συλλήβδην με τους καταστηματάρχες. Συμπολίτες μας είναι που προσπαθούν να βγάλουν το ψωμί τους και να θρέψουν τις οικογένειές τους. Είμαστε αντίπαλοι με την παρανομία, και μόνο μ’ αυτήν.
Είδαμε τί προβλέπει ό Νόμος. Είδαμε ότι τελικά δεν εφαρμόζεται, τουλάχιστον όσο αποτελεσματικά θα έπρεπε. Τί μπορούμε να κάνουμε: Φυσικά εάν κάποιος έχει τις αντοχές να στραφεί ατομικά κατά συγκεκριμένου καταστηματάρχη στα πολιτικά δικαστήρια, μπορεί να το κάνει. Ειδάλλως, ως πολίτες, ενωνόμαστε, ενεργοποιούμαστε, γινόμαστε πολλοί, ενώνουμε τις δυνάμεις μας, χωρίς φόβο διεκδικούμε τα δικαιώματά μας και πιέζουμε τους αρμοδίους για το αυτονόητο: να εφαρμόσουν αποτελεσματικά το Νόμο. Και επειδή είμαστε πολλοί, δεν φοβάται κάποιος μη στοχοποιηθεί ως παράξενος ή ιδιότροπος ή δεν ξέρω τί, επειδή διεκδικεί το δικαίωμά του στην ησυχία και τη νυκτερινή του ανάπαυση, αλλά οι πολλοί ενεργοί πολίτες το ζητούμε, και έτσι η φωνή μας γίνεται πιο δυνατή. Μέχρι 80 ντεσιμπέλ.
Στην υπόλοιπη Ευρώπη οι ενεργοί πολίτες έχουν ζητήσει και έχουν πετύχει πολλά.
Εμείς όμως δεν χρειάζεται να δούμε την Ευρώπη. Λέει ο Περικλής και μεταφέρει ο Θουκυδίδης στον Επιτάφιο πως «τον μηδέν τώνδε μετέχοντα, ουκ απράγμονα, αλλ’ αχρείον νομίζομεν», το οποίο στη νέα γλώσσα αποδίδεται ότι «όποιον δεν συμμετέχει στις υποθέσεις της πόλης, δεν θεωρούμε ότι είναι ένας φιλήσυχος πολίτης, θεωρούμε ότι είναι ένας άχρηστος πολίτης».
Αυτή είναι η απάντηση και στο πρόβλημα της ηχορρύπανσης και σε πολλά άλλα προβλήματα. Η ενεργοποίηση των πολιτών, η οργάνωση και ενεργοποίηση των πολιτών.
Οι ενεργοί πολίτες είναι αυτοί που προστατεύσουν τη φύση, είναι αυτοί που θα συνδράμουν στην αναβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος, είναι αυτοί που θα παράξουν και που θα απαιτήσουν πολιτισμό, είναι αυτοί που θα δείξουν έμπρακτη αγάπη στο συνάνθρωπο.
Είναι αυτοί που θα υπερασπιστούν την πατρίδα τους, διότι φροντίζουν τη γειτονιά τους, διότι προσέχουν την πόλη τους, διότι νοιάζονται για την πατρίδα τους, διότι αγαπούν και τη γειτονιά, και την πόλη και την πατρίδα τους.
Νομίζω ότι αξίζει να είμαστε τέτοιοι πολίτες. Όχι γιατί είναι κατόρθωμα ή ανδραγαθία. Είναι, απλά, αυτονόητη υποχρέωσή μας. Και θα το χαρούμε κιόλας.
Σας ευχαριστώ.