Α1. ΠΟΙΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ
Η ηχορρύπανση αποτελεί ένα κοινωνικό πρόβληµα των τελευταίων δεκαετιών, το οποίο χειροτερεύει χρόνο µε τον χρόνο. Η επιδείνωση της ηχορρύπανσης συνδέεται µε ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά. ∆ιαπιστούται µία αύξηση των πηγών των θορύβων αλλά και θόρυβοι από ίδιες πηγές γίνονται πιο έντονοι και πιο ενοχλητικοί. Η επίδραση του θορύβου είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων εκ των οποίων οι κυριότεροι είναι τρεις. Η στάθµη του θορύβου, η διάρκεια έκθεσης στον θόρυβο και η συχνότητα. Υπάρχουν περιβαλλοντικοί θόρυβοι που η διάρκειά τους περιορίζεται σε ορισµένες ώρες αλλά ο κυκλοφορικός θόρυβος που θεωρείται και η σηµαντικότερη πηγή ηχορρύπανσης υπάρχει όλο το 24ωρο και εκτίθεται σε αυτόν το µεγαλύτερο µέρος του πληθυσµού της χώρας. Κυριότερες πηγές θορύβων είναι τα τροχοφόρα (τετράκυκλα και δίκυκλα), νυχτερινά µαγαζιά, µερικές βιοτεχνίες και πάσης φύσεως συνεργεία, οικιακοί θόρυβοι ιδιαίτερα σε ώρες κοινής ησυχίας κ.λ.π.
Α2. ∆ΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ - ΕΠΙ∆ΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Ιδιαίτερα στην Πάτρα η κατάσταση είναι απογοητευτική. Οι στενοί δρόµοι σε συνδυασµό µε την απουσία πρασίνου, δηµιουργούν το φαινόµενο του φαραγγιού το οποίο εγκλωβίζει και ενισχύει τον εκπεµπόµενο θόρυβο. Ο µεγάλος κυκλοφοριακός φόρτος, το µεγάλο ποσοστό των ηχητικά ρυπογόνων οχηµάτων (κυρίως δικύκλων), η άσκοπη συνήθως χρήση της κόρνας δίνουν µεγάλες τιµές στον κυκλοφοριακό θόρυβο. Υπάρχουν µερικές αποσπασµατικές έρευνες που αναδεικνύουν το µέγεθος του προβλήµατος στην Ελλάδα και ιδιαίτερα σε Αθήνα, Θεσ/νίκη και Πάτρα. Οι µετρήσεις έδειξαν ότι σε ορισµένες περιοχές η στάθµη του θορύβου υπερβαίνει τα 75 decibel. Η τιµή αυτή είναι αρκετά υψηλή σε σύγκριση µε το όριο των 55 decibel, που έχει θέσει ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας. Οι τιµές αυτές χρόνο µε τον χρόνο αυξάνουν. Αξίζει να κατανοήσουµε ότι η αύξηση του θορύβου δεν είναι αναλογική του αριθµού των decibel, αλλά όπως και µε την κλίµακα των σεισµών κάθε αριθµητική αύξηση έχει πολλαπλάσια ισχύ σε θόρυβο. Ενδεικτικά αναφέρουµε για να είµαστε πιο κατανοητοί ότι ένα µηχανάκι µε κοµµένη εξάτµιση εκπέµπει θόρυβο 110-120 decibel, (διπλάσιο του ορίου), αλλά ο θόρυβος καθώς και οι επιπτώσεις είναι πολλαπλάσιες.
Α3. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΗΧΟΡΡΥΠΑΝΣΗΣ
H αύξηση της ηχορρύπανσης προκαλεί σηµαντικά προβλήµατα στην σωµατική, πνευµατική και ψυχική υγεία όπως
α) Προσωρινή η µόνιµη βλάβη της ακοής
β) Ταχυκαρδία και αύξηση της αρτηριακής πίεσης
γ) Ατυχήµατα καθώς ο θόρυβος µας εµποδίζει την επικοινωνία και συγκαλύπτει προειδοποιητικά σήµατα κινδύνου
δ) ∆ιαταραχές στην ψυχική υγεία καθώς αυξάνει τον εκνευρισµό, την ευερεθιστότητα, τον πονοκέφαλο, το άγχος και την επιθετική συµπεριφορά µε αποτέλεσµα να υπάρχουν λεκτικές και εξωλεκτικές βίαιες συµπεριφορές.
Ιδιαίτερα η ηχορρύπανση σε ώρες κοινής ησυχίας διαταράσσει την υγεία των κατοίκων σε όλα τα επίπεδα. Σε µία έρευνα πού έγινε στην οδό ∆ροσοπούλου στην Αθήνα επισηµάνθηκε ότι µία µηχανή µε κοµµένη εξάτµιση στις 4 η ώρα το πρωί µπορεί να ξυπνήσει 5000 άτοµα. Ακόµη όµως και αν δεν ξυπνήσει κάποιος, ο ύπνος είναι διαταραγµένος µε αποτέλεσµα την άλλη ηµέρα να νοιώθει κουρασµένος και να µην αντιλαµβάνεται την αιτία.
Γενικά η αύξηση της ηχορρύπανσης µειώνει σηµαντικά την ποιότητα ζωής της πόλης καθώς επιδρά στην αύξηση του κοινωνικού άγχους, πέραν των επιπτώσεων που αναφέραµε παραπάνω. Μία όµως επιπλέον συνέπεια της ηχορρύπανσης που δεν γίνεται αντιληπτή είναι ότι µας µειώνει όλο και περισσότερο την πιθανότητα να ακούσουµε τους ήχους της φύσης, τους συνανθρώπους µας. Ειδικά οι νέοι άνθρωποι έχουν διαπαιδαγωγηθεί ότι η ηχορρύπανση είναι κάτι συµβατό και φυσιολογικό µε την κοινωνική ζωή, την θεωρούν φυσιολογική εκδήλωση και λειτουργούν σε τέτοιες συνθήκες χωρίς να αντιλαµβάνονται και να κατανοούν το πρόβληµα.
Έτσι γινόµαστε µάρτυρες οδηγοί αυτοκινήτων να οδηγούν και η µουσική να ακούγεται σε πολλά τετράγωνα µακρύτερα, η δε µουσική σε κατοικίες να ενοχλεί δεκάδες πολυκατοικίες. Είναι όµως πιθανόν πέρα από την συνήθεια τα νέα παιδιά λόγω της έκθεσης στην ηχορρύπανση να έχει µειωθεί η ακοή τους.
Α4. ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ
Για να γίνουν κατανοητές οι αιτίες δηµιουργίας του προβλήµατος πρέπει η προσέγγιση να γίνει από δύο πλευρές
α) Η µία πλευρά αφορά τον τρόπο που οργανώθηκε η κοινωνική ζωή τις τελευταίες δεκαετίες και την τεχνολογική εξέλιξη.
- Συγκέντρωση του πληθυσµού σε µεγάλα αστικά κέντρα.
- Ο τρόπος δόµησης µε υψηλά κτίρια , χωρίς στοιχειώδεις αντιθορυβικές κατασκευές, µε στενούς δρόµους και ελάχιστο χώρο για πλατείες και πάρκα.
- Η µεγάλη αύξηση του αριθµού των τροχοφόρων, οι µηχανές εργασίας, οι οικιακές συσκευές και όλα τα προϊόντα της τεχνολογίας τα οποία παράγουν έναν αναγκαίο θόρυβο εκ της λειτουργίας τους αλλά και έναν επιπρόσθετο θόρυβο λόγω κακής κατασκευής για λόγους µείωσης του κόστους αλλά και κακής χρήσης.
β) Η άλλη πλευρά είναι αυτή που έχει δυσκολίες να γίνει κατανοητή και να αντιµετωπισθεί. Συνδέεται µε την αλλαγή του τρόπου ζωής. Με τον τρόπο ζωής που διαπαιδαγωγείται ο σύγχρονος πολίτης. Μερικές δεκαετίες πριν το πρόβληµα ήταν πολύ µικρό όχι µόνο γιατί ήσαν λίγες οι πηγές θορύβου αλλά λειτουργούσαν κανόνες, όρια και αρχές στις τοπικές κοινωνίες.
Στην πιο απλή µορφή, ακόµη και στα χωριά οι κάτοικοι φρόντιζαν να µην γίνονται ενοχλητικοί στους γείτονες αλλά και στοιχεία της οικογενειακής ζωής έµεναν στα όρια του σπιτιού τους. Το σύγχρονο υπερκαταναλωτικό µοντέλο προκειµένου να επιτύχει τους στόχους του που είναι όσο το δυνατόν µεγαλύτερη και πολλές φορές άσκοπη υπερκατανάλωση, στον βωµό του οικονοµικού κέρδους προάγει ποικιλοτρόπως την ηχορρύπανση.
Αυξάνει συνεχώς τις πηγές ρύπανσης όπως αναφέρθηκαν παραπάνω. Προάγει τον ατοµικό και εγωιστικό τρόπο ζωής, όπου κάθε πολίτης φροντίζει για τον εαυτό του αδιαφορώντας για τα δικαιώµατα των άλλων και λειτουργεί ως έναςαδιάφορος παθητικός καταναλωτής αδιαφορώντας για τις ανάγκες των διπλανών του. Έχει δηµιουργηθεί ό άνθρωπος-καταναλωτής, αυτός που έχει επενδύσει στην όσο το δυνατόν µεγαλύτερη κατανάλωση, στην οποία ελπίζει να βρει την ευτυχία. Ο άνθρωπος καταναλωτής είναι εγωιστής και ανταγωνιστικός και λειτουργεί σε βάρος του άλλου για να πετύχει µε κάθε τρόπο το δικό του. Έτσι πλέον αξίες όπως ο σεβασµός, η αλληλεγγύη, το ενδιαφέρον για την κοινωνική πρόοδο έχουν αµβλυνθεί η και εκλείψει.
Ο πολίτης πλέον δεν είναι ο ενεργά κοινωνικά άνθρωπος που αντιλαµβάνεται την δική του προσωπική ανάπτυξη σε αλληλεπίδραση και συνεξέλιξη µε τους συµπολίτες του αλλά σε αντιπαράθεση µε αυτούς. Αδιαφορεί για τα κοινά και δίνει µια συνεχή σκληρή µάχη να επιτύχει την ατοµική του δήθεν ευτυχία, µε την απόκτηση όσο το δυνατόν περισσοτέρων καταναλωτικών προϊόντων.
Αυτά τα προϊόντα δε θέλει να τα προβάλλει και να προκαλέσει τους άλλους για να δικαιωθεί στις επιλογές του καθώς δεν νοιώθει δικαιωµένος από την απόκτησή τους και µόνο. Μία τέτοια στάση εξυπηρετεί το υπερκαταναλωτικό µοντέλο καθώς αυξάνει περισσότερο την κατανάλωση. Εξ άλλου στόχος αυτού του µοντέλου αποτελεί κυρίως η διαµόρφωση αυτής της υπερκαταναλωτικής συνείδησης, γιατί από αυτήν τρέφεται. ∆εν είναι τυχαίο ότι η πρόοδος της χώρας µετριέται µε την ποσοτική αύξηση της παραγωγικότητας.
Πολίτες µε αυτή την υπερκαταναλωτική συνείδηση αποκτούν πολλές ηχορρυπογόνες συσκευές και µέσα, κάνουν κακή χρήση για να προκαλέσουν τους άλλους είτε στην καλύτερη περίπτωση αδιαφορώντας και µη σεβόµενοι τους διπλανούς τους.
Το πιο δύσκολο σηµείο ίσως αυτής της κοινωνικής εξέλιξης του φαινοµένου είναι ότι τα νέα παιδιά που δεν έχουν βιώσει άλλο τρόπο συµπεριφοράς θεωρούν ότι µία τέτοια συµπεριφορά είναι φυσιολογική. Μεγαλώνουν µέσα στην ηχορρύπανση και δεν έχουν βιώσει ήρεµες περιβαλλοντικές συνθήκες ζωής. ∆ιαπαιδαγωγούνται µε αυτόν τον τρόπο και αυτό αποτελεί και το πιο δύσκολα σηµείο στις παρεµβάσεις για την αντιµετώπιση του προβλήµατος.
Τέλος πρέπει να επισηµάνουµε και µία άλλη αιτία που ευνοεί της εξέλιξη του φαινοµένου. Το πρόβληµα έχει λάβει και λαµβάνει συνεχώς µεγαλύτερες διαστάσεις. Έχει ξεπεράσει προ πολλού την φάση της παρεκλίνουσας συµπεριφοράς ενός µικρού ποσοστού πολιτών και για τον λόγο αυτόν είναι δύσκολο να ελεγχθεί. Οι ελεγκτικές αρχές δυσκολεύονται όχι µόνο λόγω των δικών τους εγγενών δυσλειτουργιών αλλά και λόγω της µεγάλης έκτασης του προβλήµατος και της µικρής έως ανύπαρκτης στήριξής τους.
Οι άνθρωποι που θέλουν και προσπαθούν να λειτουργήσουν µε ένα διαφορετικό τρόπο, µε κανόνες, αρχές και αξίες αισθάνονται αδύναµοι και ανήµποροι να παρέµβουν για να αντιµετωπίσουν το πρόβληµα. Ίσως όµως έχουν επηρεασθεί και αυτοί από την παθητικότητα που οδηγεί ο σύγχρονος τρόπος ζωής και οδηγούνται ή στην ανοχή και στην αντίληψη «δεν βαριέσαι, τι µπορώ να κάνω», ή οδηγούνται σε ατοµικές λύσεις αυτοπροστασίας.
Από τα παραπάνω διαφαίνεται ότι η αντιµετώπιση του προβλήµατος είναι δύσκολη. ∆ιαµορφώθηκε σε ένα βάθος χρόνου δεκαετιών. Ενισχύεται ποικιλοτρόπως.
Για τους λόγους αυτούς απαιτείται ένας καλός σχεδιασµός και συµµετοχή ευρύτερων κοινωνικών στρωµάτων που θα ενεργοποιηθούν και θα εκπαιδευτούν σε τρόπους αλλαγής κοινωνικών συµπεριφορών.
Α5. ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΗΧΟΡΡΥΠΑΝΣΗΣ
Η ανάγκη εφαρµογής ενός προγράµµατος για την αντιµετώπιση της ηχορρύπανσης δεν προκύπτει µόνο από µία δική µας υποκειµενική αίσθηση αλλά είναι αποτέλεσµα πολλών ερευνών σύµφωνα µε τις οποίες οι πολίτες την θεωρούν ηχορρύπανση ένα από τα σηµαντικά προβλήµατα της πόλης της Πάτρας, αλλά και της χώρας µας γενικότερα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση µε την οδηγία 49/2002 και η οποία ενσωµατώθηκε στην ελληνική νοµοθεσία (ΦΕΚ 384/28-3-2006), µας υποχρέωνε µέχρι τον Ιούνη του 2007 να εκπονήσουµε χάρτες θορύβου τουλάχιστον για τις µεγαλουπόλεις. Κάτι τέτοιο δεν έγινε.
Το τελευταίο διάστηµα διαβάσαµε σε εφηµερίδες ότι θα καθιερωθεί η κάρτα ελέγχου θορύβου για τα δίκυκλα.
Φαίνεται λοιπόν ότι υπάρχει ανάγκη διαµόρφωσης ενός λειτουργικού νοµοθετικού πλαισίου για την αντιµετώπιση της ηχορρύπανσης αλλά κυρίως ενός θεσµικού πλαισίου που θα λειτουργεί και δεν θα παραµένει στα χαρτιά.
Αν µείνουµε όµως µόνο στον τοµέα ελέγχου και γενικά της καταστολής ειδικά στην ελληνική πραγµατικότητα ίσως τα αποτελέσµατα να µην είναι σηµαντικά. Όταν η διάσταση ενός φαινοµένου ξεπεράσει κάποιο κρίσιµο όριο τότε η καταστολή είναι δύσκολη.
Απαιτείται παράλληλη προσπάθεια στο επίπεδο διαπαιδαγώγησης των πολιτών σε έναν άλλο τρόπο ζωής, σε µία άλλη κουλτούρα, εκ διαµέτρου αντίθετης µε αυτήν του υπερκαταναλωτικού µοντέλου.
Απαιτείται εκπαίδευση και ενεργοποίηση της κοινότητας σε άλλες στάσεις και συµπεριφορές. Εκπαίδευση που σίγουρα πρέπει αρχίζει από τα νηπιαγωγεία και να καλύπτει όλες τις ηλικίες. ∆εν φθάνει η εκπαίδευση µόνο των παιδιών καθώς τα παιδιά κυρίως διαπαιδαγωγούνται από τα πρότυπα των ενηλίκων. Αν βιώνουν συµπεριφορές υπεύθυνων και ενεργών ενηλίκων τότε οι προοπτικές είναι ελπιδοφόρες.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΗΧΟΡΥΠΑΝΣΗΣ